نعناع نوعی گیاه دارویی محبوب است که می‌توان آن را به‌صورت تازه یا خشک‌شده در بسیاری از غذاها و نوشیدنی‌ها استفاده کرد. روغن نعناع معمولاً در تهیۀ خمیردندان، آدامس، آب‌نبات و محصولات زیبایی مورد استفاده قرار می‌گیرد. قصد داریم در این مقاله خواص نعناع را به‌طور علمی بررسی کنیم.

خانوادۀ نعناع (نام علمی: mentha) به گروهِ 15 تا 20 گونه‌ای گیاهانی اشاره داد که نعناع فلفلی و نعناع دشتی به آن تعلق دارند.

نعناع یکی از بالاترین ظرفیت‌های آنتی‌اکسیدانی را در میان تمام مواد غذایی دارد. یادگیری استفاده از نعناع تازه و ادویه‌هایی نظیر نعناع خشک در پخت‌وپز، به شما کمک خواهد کرد تا مصرف سدیم (نمک) را کاهش دهید.

در این مقاله به بررسی دقیقِ مواد مغذی موجود در نعناع و اثرات احتمالی آن بر سلامتی می‌پردازیم. همچنین بررسی خواهیم کرد که چگونه می‌توان نعناع را در رژیم غذایی جای داد. درنهایت به خطرات احتمالی مصرف نعناع نیز نگاهی خواهیم داشت.

خواص نعناع برای سلامتی

این باور وجود دارد که نعناع فواید مختلفی برای سلامتی انسان دارد.

حساسیت‌ها (آلرژی): گیاه نعناع حاوی نوعی آنتی‌اکسیدان و عامل ضدالتهابی به‌نام رزمارینیک اسید است. این ماده به‌منظور اثرگذاری‌اش برای تسکین علائم حساسیت فصلی مورد بررسی قرار گرفته است و به نظر می‌رسد که می‌تواند یک گزینۀ درمانی طبیعیِ نویدبخش باشد (4).

شیردهی: شیردهی هم برای نوزاد و هم برای مادر بسیار مفید است، اما می‌تواند با درد و آسیب‌دیدگی نوکِ پستان همراه باشد. مطالعه‌ای که در آوریل 2007 در مجلۀ International Breastfeeding Journal منتشر شده است نشان می‌دهد که آب نعناع فلفلی ممکن است از ترک‌خوردگی نوک پستان در مادرانی که اولین‌بار است شیر می‌دهند، جلوگیری کند (7).

سرماخوردگی: نعناع حاوی منتول است؛ نوعی احتقان‌زدایِ معطرِ طبیعی که به تجزیۀ مخاط کمک کرده و خروج آن‌ها از بدن را آسان‌تر می‌کند (8). همچنین منتول اثری خنک‌کننده دارد و می‌تواند به تسکین گلودرد کمک کند؛ به‌خصوص وقتی با چای ترکیب شود.

سوءهاضمه و گاز: نعناع گیاهی آرام‌بخش و تسکین‌دهنده بوده که هزاران سال است توسط مردم برای کمک به تسکین ناراحتی معده یا سوءهاضمه استفاده می‌شود. تصور می‌شود که نعناع ترشح صفرا را افزایش داده و جریانِ صفرا در بدن را تشویق می‌کند. این موارد به افزایش سرعت و آسانی فرآیند هضم کمک می‌کنند و ممکن است برای تنظیم سطوح کلسترول نیز مفید باشند (9). همچنین تصور می‌شود که نعناع فلفلی برای تسکین درد و ناراحتیِ ناشی از تجمع گاز (باد) و نفخ مفید است. چای نعناع فلفلی یک درمان خانگی رایج برای نفخ است.

سندرم روده تحریک‌پذیر (IBS): نشان داده شده است که مصرف روغن نعناع فلفلی، روشی مؤثر و بی‌خطر برای درمان درد شکم یا ناراحتی ناشی از سندرم روده تحریک‌پذیر است (2،5). کپسول‌هایی که پوشش انتریک (enteric-coated capsules) دارند، مؤثرترین گزینه برای درمان این مشکلات هستند و از حل شدن کپسول در معده و بروز سوزش معده جلوگیری می‌کنند.

در یک آزمایش دوسوکورِ کنترل‌شده با دارونما، 75 درصد از بیمارانی که IBS داشتند، روزانه دومرتبه و به مدت 4 هفته کپسول‌های روغن نعناع فلفلی دارای پوشش انتریک دریافت کردند. علائم IBS در این افراد با حداقل 50 درصد کاهش مواجه شد (در مقایسه با بیمارانی که دارونما دریافت کرده و تغییر خاصی را مشاهده نکرده بودند) (10).

زخم‌های معده: یک مطالعۀ حیوانی نشان می‌دهد که منتول به حفاظت از دیوارۀ پوششی معده در برابر اثرات منفیِ ایندومتاسین و اتانول کمک می‌کند. این باعث می‌شود تا اتانول نقش بالقوه‌ای در پیشگیری از زخم‌های معدۀ مرتبط با مصرف الکل و مصرف مداوم مسکن‌ها داشته باشد (11).

تسکین درد: نشان داده شده است که مالیدن عصارۀ نعناع فلفلی بر روی بدن، آستانۀ تحمل درد در انسان‌ها را افزایش می‌دهد (12).  نعناع برزیلی (Hyptis crenata) عضوی از خانوادۀ نعناع‌های بوته‌ای (Hyptis) است و مطالعات نشان داده‌اند که مصرف این گیاه به شکل چای، به‌اندازۀ یک دارویِ ایندومتاسینِ مصنوعیِ شبیه به آسپیرین، برای تسکین درد مؤثر است.

پوست: استفادۀ موضعی از نعناع در روغن، پماد یا لوسیون، اثری آرام‌بخش و خنک‌کننده بر روی پوست‌هایی دارد که توسط حشرات گزیده شده، راش داشته یا واکنش‌های دیگری داشته‌اند.

سلامتی دهان: نعناع یک عامل ضدمیکروبِ طبیعی بوده و همچنین خوشبوکنندۀ دهان است.

رژیم غذایی

افزودن نعناع روشی عالی برای طعم‌دار کردن خوراکی‌ها و نوشیدنی‌هایی است و هیچ‌گونه کالری، قند یا سدیمی ندارد.

برگ‌های نعناع تُرد هستند (مانند ریحان و گشنیز) و ساقه‌های ظریفی دارند. این برگ‌ها برای مصرف به‌صورت خام یا افزودن در به غذا در مرحلۀ آخر پخت‌وپز عالی هستند و طعم و بافتِ ملایم به غذا می‌دهند.

هنگام خرید نعناع، برگ‌های روشن و تمیز را انتخاب کنید. نعناع را داخل یک کیسۀ پلاستیکی گذاشته یا داخل پلاستیک به‌صورت شُل بپیچید. سپس می‌توانید آن را داخل یخچال گذاشته و تا یک هفته نگهداری کنید.

پرورش نعناع نسبتاً ساده است و حتی می‌توان آن را در گلدان‌های کوچک و لبِ پنجره‌ای که آفتاب دارد پرورش داد. پرورش نعناع در داخلِ باغ به دفع مورچه‌ها و مگس‌ها کمک می‌کند.

هنگام آماده کردن نعناع از چاقوی تیز استفاده کنید و برگ‌ها را با ظرافت برش بزنید. استفاده از چاقوی کُند یا بیش‌ازحد برش زدن باعث کبودیِ گیاه می‌شود و بخش زیادی از طعم خود را از دست می‌دهد (1).

استفاده از نعناع برای طعم دادن به غذاهای خاورمیانه‌ای مانند گوشت بره، سوپ و سالاد سبزیجات امری رایج است.

برای لذت بردن از لیمونادِ نعناع، کافی است آب لیمو را با شکر یا استویا و برگ‌های نعناع مخلوط کنید. بر روی این مخلوط آب تصفیه‌شده و تکه‌های یخ بریزید.

همچنین می‌توانید نعناع را به یک سالسای میوه‌ای تازه اضافه کنید که حاوی این ترکیبات است: سیب، گلابی، لیمو یا آب لیمو، فلفل هالاپینو و عسل. این سالسا را با تکه‌های چیپس پیتای دارچینی سرو کرده یا آن را بر روی مرغ پخته شده بریزید.

برای طعم دادن به آب، مقداری از برگ‌های نعناع و برش‌های خیار را اضافه کنید.

می‌توانید چند برگ برش‌خوردۀ نعناع را به خمیر بیسکوییت (کوکی) اضافه کنید.

همچنین برای تهیۀ چای نعناع خانگی، می‌توانید بر روی برگ‌های نعناع آب جوش ریخته و بگذارید 5 تا 6 دقیقه دَم بکشند. برای جالب‌تر شدن چای، برگ‌های نعناع شکلاتی را امتحان کنید.

خطرات نعناع

همانند بسیاری از گیاهان دارویی، نعناع نیز می‌تواند بر روی برخی از مردم اثرات منفی‌ای داشته باشد.

اگر علائمتان با بازگشت اسید به مری (GERD) مرتبط هستند، از نعناع برای تسکین مشکلات گوارشی خود استفاده نکنید. این کار می‌تواند علائمتان را بدتر کند.

مصرف روغن نعناع فلفلی در مقادیر زیاد می‌تواند سمی باشد. منتول خالص ماده‌ای سمی است و نباید هرگز آن را به‌صورت خوراکی مصرف کرد.

روغن نعناع را بر روی صورتِ نوزاد یا کودک نمالید؛ زیرا ممکن است باعث بروز اسپاسم شده و تنفس را مختل کند.

اگر سنگ کیسه صفرا دارید یا در گذشته داشته‌اید، برای استفاده از محصولات حاوی نعناع محتاطانه عمل کنید.

دربارۀ تداخلاتِ احتمالیِ داروهای مصرفی خود با نعناع یا روغن نعناع، با پزشکتان مشورت کنید.

ارزش غذایی

دو قاشق غذاخوری نعناع فلفلی حاوی این ترکیبات است:

·         کالری: 2

·         پروتئین: 0.12 گرم

·         کربوهیدرات: 0.48 گرم

·         چربی: 0.03 گرم

·         فیبر: 0.30 گرم

نعناع همچنین حاوی مقادیر کمی از پتاسیم، منیزیم، کلسیم، فسفر، ویتامین ث، آهن و ویتامین آ است (3).

برای خرید نعناع خشک به این صفحه مراجعه کنید.

منابع:

What are the benefits of mint? – https://www.medicalnewstoday.com/articles/275944.php

1.  Fresh Herbs – Pick Through the Garden of Possibilities, Roof, RD, LDN, Bryan, Today’s Dietitian Vol, 14 No. 9 P. 110, Accessed 22 April 2014.

2.  Effect of fibre, antispasmodics, and peppermint oil in the treatment of irritable bowel syndrome: systematic review and meta-analysis, Ford AC, Talley NJ, Spiegel BM, Foxx-Orenstein AE, Schiller L, Quigley EM, Moayyedi P. BMJ, 2008 Nov, Accessed 22 April 2014.

3.  Full Report (All Nutrients): 02064, Peppermint, fresh, Agricultural Research Service, United States Department of Agriculture, National Nutrient Database for Standard Reference, Release 26, Accessed 22 April 2014.

4.  Anti-inflammatory and anti-allergic effect of rosmarinic acid (RA); inhibition of seasonal allergic rhinoconjunctivitis (SAR) and its mechanism, Biofactors, 2004;21(1-4):127-31, Accessed 22 April 2014.

5.  The effect of enteric-coated, delayed-release peppermint oil on irritable bowel syndrome, Dig Dis Sci, 2010 May;55(5):1385-90, doi: 10.1007/s10620-009-0854-9, Epub 2009 Jun 9, Accessed 22 April 2014.

6.  Peppermint, University of Maryland Medical Center, Last updated May 2013, Accessed 22 April 2014.

7.  Effect of peppermint water on prevention of nipple cracks in lactating primiparous women, International Breastfeeding Journal. Published 19 April 2007.

8.  Effect of aromatics on lung mucociliary clearance in patients with chronic airways obstruction, A. Hasani et al., J Altern Complement Med, published April 2003, abstract.

9.  Research on choleretic effect of menthol, menthone, pluegone, isomenthone, and limonene in DanShu capsule, G. Hu et al., Int Immunopharmacol, doi: 10.1016/j.intimp.2014.12.001, published online 12 December 2014, abstract.

10.                Peppermint oil (Mintoil) in the treatment of irritable bowel syndrome: a prospective double blind placebo-controlled randomized trial, G. Cappello et al., Dig Liver Dis, published online 8 April 2007, abstract.

11.                Effect of menthol in experimentally induced ulcers: pathways of gastroprotection, AL Rozza et al., Chem Biol Interact, doi: 10.1016/j.cbi.2013.10.003, published online 9 October 2013, abstract.

12.                Alternative therapies in headache. Is there a role?, A. Mauskop, Med Clin North Am., published July 2001, abstract.